Opdracht in de spotlight: Rijkswaterstaat

Een van de redenen waarom ik het vak van developer zo bijzonder vind, is dat je niet alleen aan technische oplossingen werkt, maar ook de kans krijgt om te leren over onderwerpen en werelden waar je anders misschien nooit mee in aanraking zou komen. Een mooi voorbeeld hiervan is hoe belangrijk de binnenvaart is en hoe IT-systemen een cruciale rol spelen om dit mogelijk te maken.

Digitale Waterwegen: De Rol van Informatiesystemen in het Binnenvaartbeheer bij Rijkswaterstaat

Nederland staat bekend als een waterland. Met een uitgebreid netwerk van rivieren, kanalen en meren speelt de binnenvaart een onmisbare rol in onze economie en samenleving. Achter de schermen zorgt Rijkswaterstaat (RWS) ervoor dat dit complexe netwerk efficiënt, veilig en duurzaam functioneert. Binnen RWS speelt de afdeling Scheepvaartmanagement een sleutelrol in het dagelijks beheer van de binnenvaart.

Rijkswaterstaat en Scheepvaartmanagement

Rijkswaterstaat (RWS) is een overheidsorganisatie die valt onder het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Sinds de oprichting in 1798 heeft RWS zich ontwikkeld tot een van de belangrijkste spelers op het gebied van infrastructuurbeheer in Nederland. Van snelwegen tot waterwegen, RWS zorgt ervoor dat Nederland in beweging blijft.

De afdeling Scheepvaartmanagement van RWS houdt zich bezig met het beheer van de Nederlandse vaarwegen en het waarborgen van een veilige en vlotte doorstroming van het scheepvaartverkeer. Dit omvat het monitoren van waterstanden, verkeersmanagement op rivieren, evenals onderhoud en de bediening (op afstand) van sluizen en bruggen.

Daarnaast levert de afdeling essentiële diensten zoals actuele scheepvaartberichten, scheepvaartverkeersbegeleiding en nautisch beheer. Ook biedt zij voorlichting en begeleiding aan zowel beroeps- als pleziervaart, met nadruk op veiligheid en gastvrijheid. Zo blijven de waterwegen efficiënt en toegankelijk voor alle gebruikers.

Binnenvaart: De Ruggengraat van de Nederlandse Logistiek

De binnenvaart is van groot belang voor de Nederlandse economie. Elk jaar worden miljoenen tonnen goederen vervoerd over waterwegen zoals de Rijn, Maas en Waal. Deze transportwijze is niet alleen aanzienlijk goedkoper dan wegvervoer – tot wel 75% voordeliger op langere afstanden – maar ook veel duurzamer. Waar vrachtwagens gemiddeld 60-150 gram CO₂ per tonkilometer uitstoten, ligt dit bij binnenvaartschepen tussen de 15 en 25 gram CO₂ per tonkilometer. Bovendien helpt de binnenvaart om verkeersdrukte op de wegen te verminderen, wat bijdraagt aan een efficiënter transportnetwerk.

Informatiesystemen: BICS en IVS Next

Rijkswaterstaat maakt gebruik van meerdere, vaak in eigen beheer ontwikkelde informatiesystemen om zijn taken uit te voeren. Zonder deze systemen zouden de vele medewerkers van Rijkswaterstaat hun werk niet kunnen uitvoeren. Twee voorbeelden hiervan zijn BICS (Berichtencentrum voor de Binnenvaart) en IVS Next (Informatie- en Volgsysteem voor de Scheepvaart). Beide systemen worden intern ontwikkeld en beheerd.

BICS: Slimme Communicatie tussen Schippers en Beheerders

BICS is een digitale applicatie waarmee schippers eenvoudig en veilig reis- en ladinggegevens kunnen communiceren met vaarwegbeheerders zoals Rijkswaterstaat en havenautoriteiten. Het systeem vergemakkelijkt de uitwisseling van gestandaardiseerde gegevens en voldoet aan internationale meldplichtnormen, zoals de elektronische meldplicht voor schepen.

Belangrijke kenmerken:

• Elektronisch aanmelden: Schippers melden hun gegevens digitaal aan, waarna deze direct worden verwerkt in IVS Next of andere systemen.
• Internationale standaardisatie: Ondersteuning voor meerdere talen (Engels, Frans, Duits en Nederlands) bevordert integratie met Europese vaarwegsystemen, met als doel een brede uitrol in Europa.
• Gratis beschikbaarheid: Rijkswaterstaat biedt BICS kosteloos aan voor schippers, wat de toegankelijkheid vergroot.
• Toepassing in Europa: Het systeem wordt al gebruikt langs de Rijn en wordt gefaseerd ingevoerd in andere Europese landen, zoals België en Roemenië.

Door de gegevensuitwisseling via BICS verloopt de communicatie tussen schippers en vaarwegbeheerders sneller en efficiënter, wat bijdraagt aan een veiligere en duurzamere scheepvaart.

IVS Next: Real-time Monitoring en Beheer van Scheepvaart

IVS Next is een geavanceerd informatiesysteem dat vaarwegbeheerders (sluis- en brugbedienaars en/of verkeersleiders) een actueel overzicht biedt van scheepvaartverkeer op de Nederlandse waterwegen. Het systeem, operationeel sinds 2019, verzamelt gegevens via onder andere AIS-signalen* en aanmeldingen vanuit BICS. Hierdoor kunnen schepen real-time worden gevolgd en wordt de doorstroming geoptimaliseerd.

Belangrijkste functies:

• Real-time monitoring: IVS Next biedt een actueel overzicht van beroeps- en zeevaart dankzij verplichte AIS-signalen, BICS-aanmeldingen en andere systemen.
• Gegevensbeheer: Het systeem deelt scheepvaartdata met stakeholders zoals waterbeheerders en havens, waarbij privacy en vertrouwelijkheid hoog in het vaandel staan.
• Efficiëntie: IVS Next verbindt bruggen, sluizen en verkeersposten, zodat schepen sneller kunnen passeren zonder hun gegevens telkens opnieuw door te geven. Zo kunnen sluis- en brugbedienaren het verkeer efficiënt en veilig plannen, terwijl verkeersleiders een volledig overzicht van reis- en ladingsgegevens hebben om potentieel gevaarlijke situaties te voorkomen.

*   AIS-signalen (Automatic Identification System) zijn automatische scheepvaartuitzendingen die informatie delen over positie, snelheid, koers en identiteit van schepen, bedoeld voor navigatie en verkeersbeheer.

IVS Next: Sluisplanning en aanbod